رابطه اخلاق با عبادت/ چگونه تمام زندگی انسان خدایی می شود

به گزارش خبرگزاری مهر، خداوند متعال در سوره ذاريات آيه 56 مي فرمايد: "و من جن و انس را نيافريدم جز براي اين كه عبادتم كنند". بر این اساس هدف زندگی انسان بندگی و عبودیت به درگاه الهی است. از ديدگاه اسلام، اخلاق از مقوله عبادت است و عبادت حقيقتي است كه ريشه در فطرت انسان دارد، همان گونه كه شناخت معبود و آفريدگار هستي نيز به عنوان يك امر فطري در نهاد هر انساني نهفته است. در همین راستا می شود به آیه 30 سوره روم اشاره کرد که مي فرمايد: اين فطرتي است كه خداوند انسانها را بر آن آفريده، دگرگوني در آفرينش الهي نيست.

پس تمام انسانها داراي فطرت خداشناسي و فطرت عبادت هستند، ليكن اين احساس گاهي به صورت شعور نا آگاهانه و گاهي با كمك وحي به شعورآگاه تبديل شده و با تمام نيرو به سوي كمال مطلق پرواز مي نمايد.در فرض اول حتي ممكن است كه انسان منكر وجود خدا و پرستش او نيز باشد، ولي باز هم ناخودآگاه و تا حدي تحت تاثير فطرت خويش در جستجوي خدا و پرستش او باشد و دليل آن را هم نداند و اين همانند كودك نوزادي است كه در آغاز لحظات تولد، ناآگاهانه لبانش در جستجوي پستان مادر حركت مي كند، با آن كه نوزاد از مادر و پستان او نه تنها هيچ گونه دركي ندارد،بلكه هنوز فاقد ذهن متفكر است.

بنابراين تمام انسانها بر مبناي فطرت، حتي به طور ناخودآگاه و بدون توجه به مبدا حركت، اجمالا و به صورت كلي به سوي ارزش هاي اخلاقي مجذوب هستند و شرافت و كرامت آنها را درك مي نمايند و بسياري از امور را ناپسند مي دانند. ايثار، راستي، امانت و...را گرچه با منطق طبيعي سازگار نباشد قابل ستايش و ظلم و دروغ و خيانت را ناستوده مي دانند. البته به شرط اين كه انسان به جايي نرسيده باشد كه در اثر تراكم ظلمت گناه و انحراف به طور كلي چراغ فطرت در وجود او خاموش شده باشد.

در حالت اوليه، يعني شعور نا آگاهانه، انسان فقط به امور معدودي از ارزشهاي اخلاقي راه مي ابد، ولي آنگاه كه خويشتن را باز شناخت و به شعور آگاه دست يافت، خداوند هستي را آگاهانه شناخت و فطرت عبادت و ستايشگري حق را با كمك وحي شكل و محتواي الهي بخشيد، همه چيز در وي دگرگون شده و تمام امور و شئون او بر مبناي تكليف الهي و در جهت رضاي معبود قرار مي گيرد.

انسان به همان ميزان كه خدا را ناآگاهانه پرستش مي كند، ناآگاهانه هم يك سلسله دستورهاي الهي را پيروي مي كند. وقتي كه شعور نا آگاهانه تبديل بشود به شعور آگاه كه پيغمبران براي همين آمده اند براي اين كه ما را به فطرت خودمان سوق بدهند و آن شعور ناآگاه و آن امر فطري را تبديل به يك امرآگاهانه كنند، آن وقت ديگر تمام كارهاي او مي شود اخلاقي ،نه فقط همان يك عده كارهاي معين، بلكه خوابيدن او هم مي شود يك كار اخلاقي، غذاخوردن او هم مي شود اخلاقي؛ يعني وقتي برنامه زندگي ما بر اساس تكليف و رضاي حق تنظيم شد، آن وقت خوردن ما، خوابيدن و راه رفتن ما، حرف زدن ما و خلاصه زندگي و مردن ما يكپارچه مي شود اخلاق، يعني يكپارچه مي شود كارهاي مقدس.

پس همه، در جهت رضاي خدا انجام و رنگ الهي به خود مي گيرند، همگي در دايره عبادت و پرستش قرار گرفته و داراي ارزش معنوي و اخلاقي مي شوند. در مكتب اسلام تمام خوبيها و محاسن و فضايل اخلاقي و كارهايي كه از آنها نشات مي گيرند، از مصاديق عبادت خدا محسوب مي شوند.

همان گونه كه بيان شد،اخلاق از مقوله عبادت است و از آنجا كه شناخت خدا و ايمان به او و دنبال آن عبادت، داراي مراتبي است كه طبعا پيامد و تاثيرات آن نيز روي انسان مختلف است و اخلاق نيز كه نوعي از عبادت به حساب مي آيد داراي مراتب و آثار متناسب مي باشد.

البته تمام فضايل اخلاقي در زمره عبادات قرار دارند، چرا كه خداوند به تمام فضايل اخلاقي امر فرموده و در مقابل، همه رذايل اخلاقي را مورد نهي قرار داده است.خداوند ضمن ستودن تمام فضايل اخلاقي، براي همه آنها پاداش و ثواب مقرر فرموده است.

فضايل اخلاقي آنگاه به طور كامل در انسان تحقق مي يابند و موجب كمال نفس مي شوند كه براي خدا و در جهت رضاي او اكتساب شوند. امام صادق(ع) مي فرمايد: حسن خلق وسيله قرب و نزديكي انسان به خداست و مسلم است كه چيزي جز عبادت نمي تواند انسان را به خدا نزديك كند.

خداوند محاسن اخلاقي را به طور فطري در نهاد انسان براي ايجاد رابطه بين خود و انسانها قرار داده است و هر انساني با بر خورداري از گرايش فطري به فضايل اخلاقي و تخلق به آنها احساس پيوند با خداوند داشته و از اين دريچه است كه به سوي خدا صعود مي كند و به درگاهش نزديك مي گردد. در نتيجه اخلاق و محاسن اخلاقي از ديدگاه اسلام از مقوله عبادت مي باشد.